playful performance

weet het (nog) niet
Over relaties in het transdisciplinaire maakproces

Hoe maak je een theatervoorstelling? Wie en wat is er allemaal betrokken bij een maakproces? Wat is er nodig om tot een voorstelling te komen? Op welke manier werken mensen samen in een maakproces? Er zijn verschillende redenen dat ik deze vragen begon te stellen. Er zijn ook verschillende redenen te noemen waarom deze vragen interessant en relevant zijn voor theatermakers, theaterwetenschappers, dramaturgen, technici, studenten en kunstenaars uit andere disciplines. Ik wil graag mijn fascinatie voor het maakproces delen.

Het boek kwam tot stand in het kader van het SIA/RAAK-project Arts-professionals in transdisciplinaire kunstprojecten en is te bestellen via het Lectoraat Theatrale Maakprocessen.

In dit cahier richt ik mij niet op theater als één discipline. Kenmerkend voor theater is juist dat er verschillende disciplines samen moeten werken om tot een voorstelling te kunnen komen: licht, geluid, acteren, regisseren, schrijven, video, games, beeldende kunst, vormgeving, wetenschap, filosofie en communicatie kunnen als ‘disciplines’ worden gebruikt in het maakproces van theater. Desondanks heb ik wel gekozen om te spreken van theatrale maakprocessen. Deze term benadrukt dat er in het maakproces gewerkt wordt aan een kunstwerk dat live wordt opgevoerd. De vraagstelling waar ik mij op richt is de volgende:

Op welke manier kan een heterogeen relationeel perspectief bijdragen aan het begrip van hedendaagse theatrale maakprocessen?

Om deze vraag te beantwoorden vergelijk ik verschillende maak- en analysemethoden om vervolgens in te gaan op Actor-netwerk theorie als filosofie en methode.

• ANT als filosofie verschaft een beeld van de wereld gebaseerd op verandering en relaties. In dit wereldbeeld zijn menselijke en niet-menselijke actoren niet per definitie verschillend. Iedere actor is slechts een actor in relatie tot andere actoren. Deze relaties én de actoren zelf zijn altijd aan verandering onderhevig. Iedere actor is bovendien ook een netwerk, vandaar het begrip ‘actor-netwerk’. Een actor is een tijdelijke punctualisering van een netwerk in de ogen van een beschouwer als gevolg van succesvolle translatie door alle actoren in het actor-netwerk.

• ANT als methode is een sociologische werkwijze om processen te bestuderen. Het richt zich op de wijze waarop kennis (of een product) tot stand komt. Daarbij worden zowel mensen als niet-mensen als actoren beschouwd. De methode gaat uit van een heterogeen netwerk van actoren en onderzoekt de wijze waarop deze actoren relaties aangaan, onderhouden en verbreken met betrekking tot een probleem.¹ De onderzoeker maakt daarbij zelf deel uit van het netwerk.

Door vervolgens ANT als analysemethode te gebruiken om transdisciplinaire maakprocessen te analyseren probeer ik inzicht te geven in het maakproces van The Respons(e)ible Project van Joris Weijdom, Bas Haas en Arnaud Loonstra. In het laatste hoofdstuk geef ik een voorzet voor hoe ANT in het maakprocese actief zou kunnen worden ingezet.

—
1. Latour benadrukt in een dialoog met een student dat ANT niet als methode gebruikt kan en zou moeten worden, doch eerder als een gids. Het wijst de onderzoeker op de relatie tussen de onderzoeker en het onderzochte (2005: 156). Ik gebruik het begrip methode in een bredere zin om het te onderscheiden van ANT als filosofie. Methode is hier te begrijpen als een poging tot toepassen, een methode in wording.

Last weekend the new publication by Danslab No maps for these territories was presented at the Nederlandse Dansdagen. Together with Anne-Marije van den Bersselaar, Diane Elshout and Lotte Wijers I wrote an article based on our research on artistic research and exchange in the dance scene in the Netherlands: “Parallels and Differences”. More information soon on www.bit-dansdramaturgie.nl.

On October 29th BIT and Danslab will organize in collaboration with Theater Frascati a Frame on this subject in Theater Frascati from 14.00-18.00 hrs.

No maps for these territories is a “book with three seasons of research and discourse: by means of various reports, moving testimonials, humorous anecdotes and analyses combined with inspiring visuals and photography”.

The contributors are: BIT, Moos van den Broek, Angelina Deck, Diane Elshout, Jack Gallagher, Karine Guizzo, Daniel Hayward, Erik Kaiel, Michael A. Kroes, Kenzo Kusuda, Bruno Listopad, Giulia Mureddu, Dylan Newcomb/Ilse van Haastrecht, Henk Oosterling, Bart van Rosmalen, Jette Schneider, Eric Schrijver & various dancers

If you would like to get an impression of the book you can download a .pdf file at the Danslab website or get the book for only € 10,- at:

Selling: International Theatre and Film Books Amsterdam
Order at Danslab: write an email to: info@danslab.nl
with: your name & post address; as well the amount of books you would like order. You will receive your order and an invoice within 3 days.

foto: Noud Verhave

The weekend of September 25th and 26th I will give a lecture and teach a workshop on process dramaturgy at Tanzfabrik Berlin during the Perfect Wedding festival.  For more information visit the website of Tanzfabrik Berlin: www.tanzfabrik-berlin.de or contact me.

“Processing Dance – Relations in the creative process” – Public Lecture & Workshop

25.9._Sa_13 h_Public Lecture_25. & 26.9._Sa/So_Workshop_in Englisch
What does affect you when you are making a performance? Is it the performer or the technician you’re working with, or are you also influenced by the technology itself, by the chair in the studio, by the sounds from outside? Every process has its dramaturgy, its time based story with interacting actors. During this workshop we will become aware of the human and non-human “actors“ that are working with or against us in a creative process. We will work on a small becoming-performance. By being aware of the relations between makers, objects and questions in various phases of the process we will be able to process, and then stimulate the practice of others. The workshop will start with a public lecture that is used as a theoretical framework for processing dance in process.

Jochem Naafs is a researcher, dramaturge, writer and live artist based in Utrecht and Berlin. He studied Theatre and New Media Studies (MA) at the Utrecht University. In his work he constantly merges theory and practice. Currently he is working as a researcher for the research group Theatre-making processes (HKU) and as a lecturer for the Professional School of the Arts Utrecht. He worked as a dramaturge with Powerboat, Michael Pinchbeck, Jack Gallagher and participants of Choreoroam, wrote articles for various organisations and magazines. As a live artist he created the lecture performance Jij, and the performance Pauze.
www.playfulperformance.nl | www.bit-dansdramaturgie.nl

The workshop is part of a research on transdisciplinary making processes and is made possible by the research group Theatre-making Processes of the Utrecht School of the Arts (HKU). http://tmp.hku.nl/

Public lecture “Processing Dance“
25.9.2010, 13 – 14 h

Workshop
25.9.2010, 14 – 16 h /20 h, The Half, performance (part of the workshop)
26.9.2010, 13 – 16 h
Level open Fee: 45,- / 35,- € concessionary rate on arrival of the full workshop fee before 13.9.10 and for professional performers; Performance The Half is included

Application workshop@tanzfabrik-berlin.de

Ort: Tanzfabrik Berlin/Wedding in den Uferstudios
Uferstr. 23, 13357 Berlin

(English translation by Springdance)
De Dansvloer reveals a different side to Springdance. Choreographers Meg Stuart and Jeremy Wade provide the Workweek for 45 choreography students from SNDO (Amsterdam, NL), P.A.R.T.S. (Brussels, B) and Folkwang Universität (Essen, GER). The delays caused by the Icelandic ash cloud have somewhat postponed the start, but soon after everyone has arrived, the group is starting to fill up every corner of the small studio at De Dansvloer. Meg Stuart has started this Tuesday morning by doing a warm-up that will generate energy. They suck up the energy from the floor and build on it until it explodes in a burst of kinetic and auditive energy. She appears to have turned the three groups of students into one in only a short while. Together they scream and shout; jumping, bending over, waving their arms, filling the studio. I sit up against the studio wall, watching them, and feel an urge to join in.

Read more »

“Het woord ‘dialoog’ blijkt een kernachtige samenvatting van het werk dat Dansateliers verricht. Een dialoog tussen de choreograaf en de toeschouwer, tussen de choreografen en hun dansers, tussen de choreografen onderling en tussen de choreograaf en de dramaturg” (Website Ongepolijst).

In 2009 heb ik het programma van Choreoroam gevolgd. Het artikel dat ik naar aanleiding hiervan geschreven heb: “Een vluchtloze vogel en een boek on bullshit” (“A flightless bird and a book on bullshit”) wordt tijdens het nieuwe dansfestival Ongepolijst gepresenteerd in de bundel Een open boek – dans is dialoog. De bundel zal tijdens het festival op 11 en 12 juni ook te koop zijn. Onder ‘Read more’ is een korte teaser te lezen van het artikel.

Read more »

In De Dansvloer vind je een andere kant van Springdance. Choreografen Meg Stuart en Jeremy Wade verzorgen de Workweek voor 45 choreografiestudenten van SNDO (Amsterdam, NL), P.A.R.T.S. (Brussel, B) en Folkwang Universität (Essen, D). Door de IJslandse aswolkvertragingen beginnen ze wat later, maar al snel na aankomst vult de groep elke hoek van de kleine studio in De Dansvloer. Meg Stuart is dinsdagochtend begonnen met een energieopwekkende warming up. Ze zuigen de energie uit de vloer en bouwen op tot een ontploffing van kinetische en auditieve energie. In korte tijd lijkt ze één groep gemaakt te hebben van de drie groepen studenten. Samen schreeuwen en roepen ze, springend, bukkend, met de armen zwaaiend de studio vol. Ik zit tegen een muur van de studio te kijken en voel de nijging opkomen om mee te doen.

Read more »

Vorig jaar schreef ik een artikel voor Volume, het beschouwend magazine van Theater Frascati. De publicatie hiervan heeft vertraging opgelopen vandaar dat ik het nu op mijn eigen website plaats. Het artikel gaat in op de machtsverhoudingen tussen de solist en het publiek en is gebaseerd op vier solo’s: Dance (Practicable) van Frédéric Gies. Hauts Cris (Miniature) van Vincent Dupont, It’s my ass you’ve been thinking about van Paz Rojo en The Larry and Cherrie Show van Michael Schumacher. Deze voorstellingen waren in Theater Frascati te zien in april 2009.

Een solo voor twee handen en zijn schaduw
Mei 2009

Vier verschillende solo’s waren afgelopen april in Theater Frascati geprogrammeerd. Onder de noemer Alone Together stonden vier choreografen op de vloer, eenzaam en alleen. Een groep toeschouwers zit op de tribune, of staat, in het geval van Paz Rojo’s It’s my ass you’ve been thinking about, om een wit vierkant heen, en wacht af wat deze choreografen te bieden hebben. Wat zal zich ontvouwen tussen performer en publiek, een meting van krachten, een dialoog, of blijven het twee aparte werelden?
Maar wanneer is een dans een solo? Moet je alleen op de dansvloer staan voor een solo en als je alleen op de vloer staat is er dan altijd sprake van een solo? Ben je als solist alleen of samen? En hoe liggen de machtsverhoudingen tussen solist en publiek? Deze vragen vormen het uitgangspunt van dit artikel.

Pas als we samen zijn, is hij alleen
De choreografie van Frédéric Gies’ Dance (Practicable) is in principe ontwikkeld voor maximaal acht personen. Deze acht volgen allemaal dezelfde aanwijzingen op, maar uit niets in de score blijkt dat dit zal moeten leiden tot synchronisme. De vraag is of de voorstelling een solo wordt op het moment dat deze maar door één persoon wordt uitgevoerd. Dit is namelijk wat Gies doet in Theater Frascati.

(Download het artikel een_solo_voor.pdf of lees hier verder) Read more »

The publication of Springdance on Europe in Motion is available and can be requested via Springdance.

I visited Choreoroam in Rotterdam, Bassano del Grappa and London during 2009. Choreoroam is a program for exchange and research and development for choreographers.  Now I am working on an article on the international dialogue in the dance community for Dansateliers based on my observations and on interviews with Choreoroam participants.

Rogier Brom and I are finishing our dialogue on Nieuwe Grond and the cultural climate of Utrecht. It will be available soon on this website and on www.nieuwegrond.com. We both wrote a main text and used these texts to start a dialogue on the various themes we recognised during the Nieuwe Grond symposium.

The symposium on Dance Dramaturgy was a succes. More information and reflection soon on www.bit-dansdramaturgie.nl.

From the first of February untill the end of August 2010 I will work from and in Berlin instead of Utrecht. I hope I will get to know the local dance and performance scene.

INVITATION VDO symposium Tuesday January 19 2010

Dance Dramaturgy
This symposium is the sequel to Forum on Dance Dramaturgy at Dans Werkplaats Amsterdam, December 4 2009. The Dutch Society for Dance Research has invited BIT to present itself and to react to the content of the Forum that was organized by DWA. Guest choreographers will be Jack Gallagher and Mor Shani. The discussion will be moderated by Bart van Rosmalen (managing director of Walter Maas Huis). It will be a dynamic afternoon dedicated to the diversity in dance dramaturgy.

The Utrecht initiative of young dance dramaturges, BIT, studies, discusses and questions aspects in dance to deepen the practice of dance and dramaturgy. The uniqueness of BIT is that dance dramaturges come together, where normally they work individually. Visit www.bit-dansdramaturgie.nl.

BIT: iron mouth-piece for a horse, to which the bridles are attached; smallest piece of information in information technology; bite; piece; period; a little at a time; supporting actor or actress; burst with energy.

Come and meet the new generation:

Anne-Marije van den Bersselaar: Dance dramaturgy is about asking questions and the way answers are found. It is about collaborating with a goal, in which the dramaturge all the time will keep a watching eye over the process.

Diane Elshout: The dance dramaturge is an active and reflective voice in the making process who is co-(re)searching a not yet existing and possible form. Dance dramaturgy is process oriented and considers the ways in which something can be enriched, grow and deepened; practical, theoretical and artistically. The dance dramaturge can be seen as the memory of the production.

Jochem Naafs: Dance dramaturgy is not only giving feedback to the material, but also to how this material is realised. Dance is an always changing process and dance dramaturgy is processing this process. It is not only about that one performance, but about what happened before it as well.

Lisette van Rossum: The bearers of the dance dramaturgical process are human contact and mutual reflection. In order to close the experienced gap between choreographer and dance dramaturge the dance dramaturge first of all needs to acknowledge that people are different in the way they are and (are allowed to) think.

Ghislaine Schijndel: Dance dramaturgy is to analyze and inspire. Researching connections to broaden and deepen the performance. The approach of a dance dramaturge is creative as well as scientific.

Lotte Wijers: Dance dramaturgy is to be open to the flow of the process of making a dance production. To see clear and to be in touch with your senses. And to communicate this experience with the choreographer.

Location: U-Theater Studio T, Kromme Nieuwegracht 20, 3512 HH Utrecht
Date: Tuesday January 19 2010 Time: 16.00-18.00 h
Costs: 5 euro (free of charge for members of VDO)
Subscribing is necessary, because there’s limited seating, mail to: Liesbeth Wildschut: E.M.M.Wildschut [at] uu.nl

www.verenigingdansonderzoek.nl